Goede voeding en beweging zijn belangrijk tijdens chemotherapie
Goede voeding en beweging zijn cruciaal om zo goed mogelijk door de behandeling heen te komen en je lichaam in een zo goed mogelijke conditie te houden. Probeer niet stil te gaan zitten, ook al voelt u zich misschien moe. Ga na het eten een stukje wandelen.
Energie
Voedsel levert energie. Dat hebben wij nodig bij alles wat we doen, bijvoorbeeld lopen en fietsen, maar ook bij alles wat er in ons lichaam gebeurt, zoals ademhalen, praten, nadenken en het kloppen van het hart. De hoeveelheid energie van een voedingsmiddel wordt uitgedrukt in kilocalorieën (kcal) of in kiloJoules (kJ). De hoeveelheid energie die iemand nodig heeft, is afhankelijk van onder andere lengte, leeftijd, geslacht, activiteit en gezondheidstoestand.
Weegschaal
Bij ziekte is de gebruikelijke voeding meestal niet voldoende. Het is dan nodig om meer te eten en drinken dan u gewend bent. Een goede controle om te zien of u, ondanks uw ziekte, voldoende energie uit uw voeding haalt is uw gewicht. Weeg uzelf één keer per week, bij voorkeur op hetzelfde tijdstip en op dezelfde weegschaal. Weeg zonder schoenen, jas of zware kleding.
Daling gewicht
Wanneer uw gewicht gelijk blijft of zelfs stijgt, betekent dit meestal dat u voldoende voedingsstoffen en/of energie binnenkrijgt. Daalt uw gewicht dan krijgt u niet voldoende voedingsstoffen en/of energie binnen. Wanneer u vocht vasthoudt, kan dit ook een gewichtsstijging veroorzaken. In dit geval is het gewicht geen goede maat voor het bepalen van de voedingstoestand.
Eiwit
Eiwit is een bestanddeel in onze voeding dat nodig is voor de opbouw en instandhouding van de spieren, ons bloed en voor herstel bij wonden. Bij ziekte is eiwit de belangrijkste voedingsstof voor herstel. Ook van eiwit is veel meer nodig bij ziekte of na een operatie of tijdens chemo- en/ of radiotherapie. Eiwit komt vooral voor in vlees, vis, kip, vleesvervangers, ei, noten, kaas en melkproducten zoals melk, chocolademelk, yoghurtdrank, karnemelk, vla, yoghurt en kwark. Ook peulvruchten zoals bruine bonen, erwten, linzen bevatten veel eiwit. In brood zit een kleinere hoeveelheid eiwit.
Praktische adviezen voor een energie- en eiwitrijke voeding
- Gebruik vaak kleine maaltijden verspreid over de dag. Gebruik naast de 3 hoofdmaaltijden ook 3 tussendoortjes. Probeer minimaal 6 keer per dag iets te eten. Sla geen maaltijden over.
- Varieer zoveel mogelijk: wissel zoete, zure of hartige gerechten, warme en koude gerechten regelmatig af.
- Neem rustig de tijd om te eten, kauw goed.
- Voorkom dat u te vermoeid bent om te eten, rust voor de maaltijd indien nodig.
- Vermijd voedingsmiddelen die u tegenstaan.
- Kies voor kant en klare gerechten als het klaarmaken van de maaltijd u tegenstaat.
- Neem een broodmaaltijd of koude pastasalade als de warme maaltijd u tegenstaat.
- Extra aandacht voor de voeding kan prettig zijn. Teveel aandacht kan averechts werken.
Klik op de volgende onderwerpen voor meer informatie.
Dranken
- Probeer voldoende te drinken, minimaal 1,5 liter per dag. Bij chemotherapie is voldoende drinken ook erg belangrijk. Hierdoor kunnen uw nieren de afvalstoffen goed afvoeren. De hoeveelheid vocht wat u nodig heeft is per chemokuur verschillend, wel wordt er uitgegaan van minimaal 1.5 liter vocht. Vraag aan de verpleegkundige hoeveel u minimaal moet drinken tijdens uw chemokuur.
- Kies zo veel mogelijk voor dranken die energie en voedingsstoffen bevatten.
- Gebruik bij voorkeur melkproducten, bijvoorbeeld volle melk, chocolademelk (met slagroom) of yoghurtdrank. Volle Griekse yoghurt of Protino drankjes van Arla. Deze melkproducten bevatten naast energie ook veel eiwitten.
- Kies vruchtensap, frisdrank of limonade. Deze dranken bevatten suiker en hierdoor meer energie. Let op met het gebruik van deze dranken bij diabetes.
- Gebruik gebonden soep in plaats van heldere soep, of voeg room toe aan de soep. Gebruikt u al Nutridrink, kunt u de Nutridrink met neutrale smaak ook aan soepen toevoegen.
- Neem thee en koffie met suiker en/of koffieroom of volle koffiemelk. Probeer eventueel eens cappuccino of Wiener melange uit een pakje.
- Bouillon, thee en koffie zonder suiker en melk, water en light frisdranken geven een vol gevoel, maar leveren geen of weinig voedingsstoffen.
Broodmaaltijden
- In plaats van 1 snee brood kunt u ook iets anders nemen, bijvoorbeeld 2 beschuiten of 2 crackers.
- Als brood niet lukt kunt u ook gebruik maken van bijvoorbeeld 1 schaaltje brinta- of havermoutpap van volle melk, 1 schaaltje cornflakes, muesli of cruesli met volle melk of volle yoghurt of Griekse yoghurt of 1 beker drinkontbijt.
- Besmeer uw brood ruim met (dieet)margarine of roomboter. (Dieet)margarine bevat evenveel energie als roomboter!
- Luxe broodsoorten, zoals krentenbrood, notenbrood, suikerbrood of croissants, bevatten meer energie dan een ‘gewone’ snee brood.
- Gebruik ruim beleg op brood, hartig beleg en pindakaas bevatten veel eiwit. Gebruik bijvoorbeeld 2 plakken kaas of vleeswaren, 1 plak kaas met jam of appelstroop, pindakaas met suiker, hagelslag of plakjes banaan.
- Neem eens iets anders op brood bijvoorbeeld een kant en klare salade, een roerei, gebakken vis, knakworstjes, ragout of een kroket.
- Maak eens een tosti of een wentelteefje.
Melk, melkproducten en kaas
- Maak vooral gebruik van volle ofwel volvette producten, zoals volle melk, volle chocolademelk, koffieroom, volle yoghurt, roomkwark, volle vla, pudding, roomijs, volvette kaas, zoals Goudse 48+ of roombrie (tijdens chemotherapie mag u geen rauw melkse kazen zoals brie en camembert).
- Maak de vla of yoghurt op smaak met fruit, vruchtenmoes, siroop, jam of puddingsaus.
- Voeg een klontje boter of scheutje ongeklopte room toe aan pap, vla of yoghurt.
- Kies voor kant-en-klare nagerechten, ook voor tussendoor.
- Een flensje of pannenkoek met stroop of fruit met slagroom is ook een idee.
- Maak eens een milkshake, een vlaflip of neem volle chocolademelk met slagroom.
- Ook met Nutridrink (indien u dit gebruikt) kunt u smoothies maken ter afwisseling. Klik hier voor recepten.
Vlees en vleesvervangingen
- Bereid vlees in ruim margarine of boter en maak er een smakelijke jus of saus van. Voeg eventueel nog wat room of crème fraîche toe.
- Indien gebakken of gebraden vlees u tegenstaat, kan dit worden fijngesneden of verwerkt in ragout of saus.
- Tartaar of fijngemaakt gehakt zijn gemakkelijk te eten en te verwerken in gerechten, bijvoorbeeld door de stamppot.
- Verwerk koud vlees of vleeswaren in een salade.
- Roer fijn gesneden vleeswaren, bijvoorbeeld ham of cornedbeef, door de puree.
- Gebruik ei, kaas, vis, tahoe, tempé, sojabonen, peulvruchten, noten of kant en klare vegetarische vervangingen in plaats van vlees.
- Voeg extra room toe aan de jus of saus.
- Gebruik in plaats van jus een andere gebonden saus. Denk aan kerrie-, champignon-, kaas- of roomsaus.
Groente en fruit
- Roer een klontje margarine of boter door de groenten óf voeg een scheutje room, een lepel crème fraîche of saus toe.
- Voeg aan rauwkost een saus toe op basis van mayonaise of olie.
- Appelmoes, compote, rabarber of stoofperen zijn een goede variatie op gekookte groenten of eet ze er extra bij.
- Maak een vruchtensalade op smaak met suiker en/of (slag)room of crème fraîche. U kunt ook een bolletje ijs toevoegen.
Lees hier hoe chemotherapie verloopt en wat de bijwerkingen kunnen zijn