Verlies van ontlasting

Een beschadiging van de sluitspier van de anus, ook wel kringspier genoemd, kan ongewenst verlies van ontlasting bij vrouwen veroorzaken. Bij vrouwen kan deze schade ontstaan tijdens een bevalling. Daarnaast kan de sluitspier ook beschadigd zijn door operaties aan de anus of endeldarm, zoals bij de verwijdering van aambeien of het herstellen van een anale verzakking.

Een beschadiging van de zenuwen die de sluitspier of de bekkenbodemspieren aansturen of die het gevoel van aandrang voor ontlasting regelen kan ongewenst ontlastingsverlies veroorzaken. Zenuwletsel kan bijvoorbeeld optreden door een bevalling, een operatie in het bekken, suikerziekte, aandoeningen van het ruggenmerg of Multiple Sclerose.

Een verzwakte bekkenbodemspier kan ongewenst ontlastingsverlies veroorzaken. Deze spierverzwakking treedt vooral op latere leeftijd op. Het leidt tot ontlastingsverlies doordat de spieren de organen in de bekkenbodem onvoldoende steun bieden.

Een verminderde elasticiteit, “rekbaarheid”, van de endeldarm kan de tijd verkorten die iemand heeft om het ontlasten uit te stellen bij aandrang. Soms is dit zo kort dat het niet lukt om het toilet op tijd te bereiken. Verminderde elasticiteit van de endeldarm kan veroorzaakt worden door bijvoorbeeld een in het verleden verrichte operatie of bestraling.

Voorafgaand aan de onderzoeken heeft u een gesprek met de continentieverpleegkundige. In dit gesprek worden uw klachten, problemen en verwachtingen besproken en krijgt u de gelegenheid al uw vragen te stellen. Zij bespreekt uw klachten met u en de vragenlijsten die u heeft ingevuld.

Afspraken
Daarna heeft u afspraken met de bekkenfysiotherapeut, de uroloog en/of de gynaecoloog. Voor de onderzoeken moet u de kleding van uw onderlichaam en uw schoenen uittrekken. We raden u daarom aan om makkelijke kleding en schoenen te dragen. Ook is het belangrijk om te weten welke medicatie u gebruikt. U kunt van tevoren een actueel medicatieoverzicht opvragen bij uw apotheek en dit meenemen naar uw afspraak in het Bekkenbodemcentrum.

Overleg
Als u bij de verschillende specialisten bent geweest en de benodigde onderzoeken zijn gedaan, wordt u multidisciplinair besproken en naar aanleiding van dit overleg krijgt u een diagnose en worden de behandelmogelijkheden met u besproken. Indien nodig kan de arts u doorverwijzen naar een andere specialist voor aanvullend onderzoek. Bijvoorbeeld een van de Maag-Darm-Leverartsen of de colorectaal chirurg waar we nauw mee samenwerken. Soms wordt een casus besproken op het maandelijks multidisciplinair overleg. Hierbij zijn de uroloog, de gynaecoloog, de chirurg, de MDL-arts, de bekkenfysiotherapeut en de continentieverpleegkundige aanwezig.

Vaak vindt er een (inwendig) onderzoek plaats. Dit onderzoek bestaat meestal uit vier onderdelen:

• Kijken naar de uitwendige geslachtsorganen, zoals de schaamlippen en de anus.
• Inbrengen van een spreider, ook wel eendenbek genoemd, in de vagina. Hiermee kan de vagina en de baarmoedermond worden onderzocht. Tijdens het onderzoek zal de gynaecoloog beoordelen of u ook een verzakking heeft.
• Inwendig voelen. De gynaecoloog zal met een handschoen twee vingers in de vagina brengen om de inwendige geslachtsorganen, zoals de baarmoeder en de eierstokken, en de bekkenbodemspieren te kunnen beoordelen. De bekkenfysiotherapeut of de gynaecoloog zal met een handschoen een vinger via de anus inbrengen om het laatste deel van de endeldarm en het functioneren van de sluitspier te kunnen beoordelen.
• Inwendige (en soms uitwendige) echo. Bij een echo-onderzoek wordt een echokop gebruikt via de vagina (inwendig), tegen de ingang van de schede (uitwendig) of op de buik (uitwendig). De echokop zendt onschadelijke geluidstralen uit en hierdoor verschijnt er een afbeelding van uw bekkenbodem, blaas, baarmoeder, eierstokken en darmen op het beeldscherm. Op deze manier kan de gynaecoloog op zoek naar eventuele afwijkingen.
• Het inwendig onderzoek hoort niet pijnlijk te zijn. Als u toch pijn ervaart kunt u dit op elk moment aangeven en zal het onderzoek worden gestopt.

Vaak vindt er een (inwendig) onderzoek plaats. Dit onderzoek bestaat meestal uit drie onderdelen:

• Kijken naar de anus.
• Inwendig voelen. De bekkenfysiotherapeut of de arts zal met een handschoen een vinger via de anus inbrengen om het laatste deel van de endeldarm en het functioneren van de sluitspier te kunnen beoordelen.
• Inwendige (en soms uitwendige) echo. Bij een echo-onderzoek wordt een echokop gebruikt via de anus (inwendig) of op de buik (uitwendig). De echokop zendt onschadelijke geluidstralen uit en hierdoor verschijnt er een afbeelding van je bekkenbodem, blaas en darmen op het beeldscherm. Op deze manier kan de dokter op zoek naar eventuele afwijkingen.
• Het inwendig onderzoek hoort niet pijnlijk te zijn. Als u toch pijn ervaart kunt u dit op elk moment aangeven en zal het onderzoek worden gestopt.

Tijdens het onderzoek brengt de verpleegkundige of arts een klein slangetje in de anus. Via dit slangetje wordt er een papje met contrastmiddel in de dikke darm ingespoten. Bij een onderzoek van de dunne darm wordt u gevraagd om contrastvloeistof te drinken voorafgaand aan het onderzoek.

Speciaal toilet
Nadat het contrastmiddel of de contrastvloeistof is ingenomen gaat u op een speciaal toilet zitten. Door middel van röntgenstralen maakt de radioloog een opname van de werking van de darmen. De verpleegkundige of arts vraagt u verschillende opdrachten uit te voeren zoals: ontspannen zitten, ontlasting ophouden, persen en poepen. Door het eerder ingebrachte contrastmiddel worden al deze activiteiten door de röntgenstraling op video vastgelegd.

Niet pijnlijk
Het onderzoek geeft informatie over de endeldarm, de dunne darm en de werking van de bekkenbodem. Deze gegevens worden gebruikt om de oorzaak van uw klachten beter in te schatten en de behandeling hierop aan te passen. Het inwendig onderzoek hoort niet pijnlijk te zijn. Als u toch pijn ervaart kunt u dit op elk moment aangeven en zal het onderzoek worden gestopt.

Sluitspier
Soms kan het nodig zijn een aanvullend rectaal functieonderzoek te verrichten. Hierbij wordt er gekeken naar de functie van de sluitspier en de elasticiteit en het gevoel van de endeldarm.

De continentieverpleegkundige, bekkenfysiotherapeut of arts kunnen u adviezen geven over de voeding. Veranderingen in het dieet, bijvoorbeeld een vezelrijk dieet, kunnen mogelijk moeizame stoelgang en diarree voorkomen.

De bekkenfysiotherapeut kan u oefeningen geven om bewust te worden wat u met de bekkenbodemspieren kan. U leert de bekkenbodemspieren te gebruiken om bij activiteiten in het dagelijks leven de verzakking te beschermen. De bekkenfysiotherapeut leert u hoe u onnodige druk op de onderbuik kunt voorkomen en hoe u de bekkenbodemspieren kunt gebruiken om de druk op te vangen.

Toiletgebruik
U krijgt ook instructie met betrekking tot toiletgebruik. Dit kan vooral voor vrouwen met een lichte tot matige verzakking de klachten voldoende verhelpen. De bekkenfysiotherapeut kan ook ingezet worden als voorbereiding op de operatie. Dit is om na de operatie zo goed mogelijk te kunnen herstellen en een nieuwe verzakking in de toekomst te voorkomen.

Lees meer over bekkenfysiotherapie in deze folder

De arts kan u extra vezels voorschrijven om de darmfunctie te verbeteren. Soms kan er medicatie voorgeschreven worden om de ontlasting vaster te maken, zodat het wel lukt om de ontlasting op te houden.

De continentieverpleegkundige kan u adviseren bij problemen met de ontlasting. Allereerst gaat de verpleegkundige dieper in op wat het probleem nu echt inhoudt voor u en uw dagelijks leven. In het gesprek zal de verpleegkundige leefstijl- en voedingsadviezen bespreken.

Hulpmiddelen
Voor sommige patiënten is het gebruik van hulpmiddelen noodzakelijk. De continentieverpleegkundige is op de hoogte van actuele veranderingen op gebied van hulpmiddelen. U krijgt een merkonafhankelijk, functioneringsgericht advies: een hulpmiddel op maat. Als er een indicatie is, kan de continentieverpleegkundige een machtiging verzorgen voor de levering van de benodigde hulpmiddelen. Uw zorgverzekeraar kan sturend zijn in de keuze voor een leverancier, het Albert Schweitzer ziekenhuis is dat niet.

Vergoeding
Vergoedingen staan benoemd in uw polis, houdt u hierbij rekening met uw eigen risico. Soms kan het spoelen van de endeldarm een goede oplossing zijn. Het doel van darmspoelen is dat er geen verlies van ontlasting meer optreedt omdat de darm leeggespoeld is, zodat u onbezorgd op pad kunt. Lees meer in de folder darmspoelen

Als andere behandelmethoden geen goed resultaat opleveren, kan het zijn dat de arts u een operatieve behandeling voorstelt. Er zijn verschillende operatieve mogelijkheden voor de behandeling van ongewenst ontlasting verlies. Een voorbeeld is een operatie die erop gericht is de sluitspier te herstellen of een inwendige verzakking van de endeldarm op te heffen. Bij ernstig verlies van ontlasting, waarbij alle andere behandelingsmogelijkheden geen effect hebben, kan een stoma (kunstmatige uitgang) een laatste redmiddel zijn.